گروه گزارش: باستان‌شناسان 230 مترمربع از بقایای معماری پیش از تاریخ و تدفینی مربوط به دورۀ ساسانی را در قدیمی‌ترین محوطه شناسایی‌شده در نزدیکی سد »چپرآباد« کشف کردند.

به گزارش امانت، تپۀ باستانی چپرآباد در حدود 8 کیلومتری جنوب‌شرقی شهر اشنویۀ استان آذربایجان‌غربی و در بخش نالوس واقع شده است. کاوش‌های نجات‌بخشی این محوطه پیش از آبگیری سد چپرآباد آغاز شد. سد از اوایل شهریورماه 1402 آبگیری شده و به گفته باستان‌شناسان، سطح آب دامنه‌های شمالی و شرقی محوطه را در برگرفته است. با این وجود گفته شده نزدیک‌ترین محوطۀ باستانی به ساختگاه سد چپرآباد و فاصلۀ آن تا تاج سد حدود 500 متر است.

باستان‌شناسان فصلِ نخست کاوشِ این محوطه را در سال 1400 و فصل دوم آن را در سال 1402 انجام دادند. در این دو فصل کاوش، بخش‌هایی از معماری این استقرار پیش از تاریخ آشکار شد.

فصل سوم کاوش تپه چپرآباد، همزمان با آبگیری سد چپرآباد و از شهریورماه، به مدت 50 روز انجام شد. در این فصل، 10 ترانشه به ابعاد گوناگون در ادامۀ بخش‌های کاوش‌شدۀ دو فصل پیش، کاوش شد که در نتیجۀ آن، بیش از 230 مترمربع از بقایای معماری این استقرار پیش از تاریخی آشکار شد.

به گفته حنان بحرانی‌پور ـ سرپرست هیأت باستان‌شناسی مستقر در این محوطه، این میزان کاوش بیش از پنج برابر مساحت آشکارشده در فصل نخست و حدود 10 برابر مساحت کاوش‌شده در فصل دوم است.

باستان‌شناسان پس از سه فصل دریافتند »تپه چپرآباد« بقایای روستایی کوچک مربوط به نیمۀ دوم هزاره پنجم قبل از میلاد (حدودا هفت‌هزار سال پیش) است.

سرپرست کاوش نجات‌بخشیِ محوطه پیش از تاریخ چپرآباد بر اساس مجموعۀ سفالیِ به‌دست آمده از این محوطه، گفت: چپرآباد مربوط به فاز انتقالی بین دو دورۀ مهم پیش از تاریخ در توالی فرهنگی شمال‌غرب ایران، یعنی دوره‌های »دالما« و »پیزدلی« است. تا پیش از کاوش چپرآباد، مرحلۀ گذارِ بین این دو دوره در هیچ محوطه‌ای شناسایی نشده بود. در نتیجۀ این کاوش‌ها بخش بزرگی از معماری این روستای پیش از تاریخی، که روی برونزدی صخره‌ای شکل گرفته، آشکار شد که این معماری‌ها اطلاعاتی مهم از ماهیت کارکردی و فضایی محوطه در اختیار گذاشته است.

بحرانی‌پور از میان یافته‌های جالب توجه فصل سوم تپۀ باستانی چپرآباد، به کشف تدفینی مربوط به دورۀ ساسانی اشاره کرد که با توجه به سنت‌های تدفین در دورۀ ساسانی، یکی از معدود تدفین‌های شناسایی‌شدۀ این دوره شناخته شد.

این باستان‌شناس همچنین اظهار کرد: مطالعات باستان‌شناسی و میان‌رشته‌ای ‌روی مواد به‌دست‌آمده از فصل‌های اول و دوم کاوش آغاز شده، که از آن میان می‌توان به مطالعات سفالی، ارسال نمونه‌های ذغال برای تاریخ‌گذاری مطلق محوطه و همچنین منشأیابی ابزارهای ابسیدینی اشاره کرد.

کاوش‌ها در تپه چپرآباد با مجوز پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری انجام شده است. سرپرست کاوش نجات‌بخشیِ محوطه پیش از تاریخ چپرآباد معتقد است: ادامه کاوش‌های نجات‌بخشی در چپرآباد و یافته‌های فصل سوم، در نتیجه سیاست‌های جدید این پژوهشگاه مبنی بر لزوم کسب بیشترین اطلاعات ممکن از محوطه‌های در معرض نابودی و تعیین بودجه‌ای مناسب برای کاوش فصل سوم این محوطه بوده است.

تپۀ چپرآباد در برنامۀ بررسی و شناسایی به نام تپه گَرگَرو با کد اختصاری CHD03 نام‌گذاری شد، ولی بر اساس اسناد میراث ‌فرهنگی استان آذربایجان‌غربی و گفتۀ اهالی منطقه به نام تپۀ چپرآباد معروف است. این محوطه را یکی از قدیمی‌ترین محوطه‌های شناسایی‌شده در حوضۀ آبگیر سد چپرآباد (نیمۀ دوم هزارۀ پنجم قبل از میلاد) می‌دانند.

به گفته سرپرست کاوش نجات‌بخشیِ محوطه پیش از تاریخ چپرآباد، آبگیری سد چپرآباد از اوایل شهریورماه 1402 همزمان با هفتۀ دولت، شروع شده و سطح آب دامنه‌های شمالی و شرقی محوطه را در برگرفته است، ولی هنوز بقایای معماری آشکارشده در بالای تپه به زیر آب نرفته است.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشنویه  نیز در این باره گفت: نخستین تدفین‌ دوره ساسانی در آذربایجان‌غربی در تپه باستانی این شهرستان یافت شد که این امر یکی دیگر از نشانه های قدمت این منطقه از کشور است.

روناک تاسا اظهار کرد: در بررسی های صورت گرفته، 11 محوطه تاریخی در محدوده آبگیری سد چپرآباد این شهرستان شناسایی و عملیات نجات بخشی آن انجام شد که در فصل سوم کاوش در این منطقه، تدفین مربوط به دورۀ ساسانی کشف شد.

وی ادامه داد: این مورد با توجه به سنت‌های تدفین در دورۀ ساسانی، یکی از معدود تدفین‌های شناسایی شدۀ این دوره است که ارزش باستانی زیادی نیز دارد.

وی اضافه کرد: در این کاوش، تعداد زیادی انواع اشیای موزه‌ای از جمله ظروف سفالی، اشیای سنگی و استخوانی نیز یافت شده که هم اکنون در موزه اشنویه نگهداری می شوند.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشنویه گفت: فصل سوم کاوش تپه چپرآباد، همزمان با آبگیری سد، به مدت 50 روز انجام و طی این فصل، 10 ترانشه به ابعاد گوناگون در ادامۀ بخش‌های کاوش‌ شدۀ 2 فصل پیش مورد بررسی قرار گرفت که در نتیجۀ آن بیش از 230 مترمربع از بقایای معماری این استقرار پیش از تاریخی آشکار شد.

تاسا افزود: تپۀ باستانی چپرآباد که در فاصله هشت کیلومتری جنوب‌شرقی شهر اشنویه و در بخش نالوس واقع شده، نزدیک‌ترین محوطۀ باستانی به ساختگاه سد چپرآباد و فاصلۀ آن تا تاج سد حدود 500 متر است.

وی با بیان‌اینکه تپۀ چپرآباد در برنامۀ بررسی و شناسایی به نام تپه گَرگَرو با کد اختصاری CHD03 نام‌گذاری شد، اظهار کرد: این منطقه بر اساس اسناد میراث‌فرهنگی استان آذربایجان‌غربی و گفتۀ اهالی منطقه به نام تپۀ چپرآباد معروف است.

وی با قدردانی از پشتیبانی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی از مطالعات باستان شناسی تپه باستانی چپرآباد این شهرستان افزود: افزود: در نتیجۀ سه فصل کاوش در این محوطه مشخص شده که تپه چپرآباد بقایای روستایی کوچک مربوط به نیمۀ دوم هزاره پنجم قبل از میلاد است.

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اشنویه گفت: هم اکنون 11 محوطه تاریخی این شهرستان در محدوده سد چپرآباد قرار دارد که از این تعداد پنج تپه باستانی در محدوده پرخطر (دفن در زیر آب) و 6 تپه نیز در حاشیه سد قرار دارد.

وی اضافه کرد: آبگیری سد چپرآباد از اوایل شهریور امسال، همزمان با هفتۀ دولت، شروع و سطح آب دامنه‌های شمالی و شرقی محوطه را در بر گرفته اما هنوز بقایای معماری آشکار شده در بالای تپه به زیر آب نرفته است.

باستان‌شناسان پیش‌تر گفته‌ بودند یافته‌های پشت این سد نقطه عطفی برای باستان‌شناسی جنوب آذربایجان غربی است.